Divers-en ...

De 10 boeken die mij het meest hebben geraakt
december 2018

Op Facebook werd ik door Sytse van Goor genomineerd om tien dagen een boek (met foto) te plaatsen dat mij het meest beroerd heeft.

Alle afleveringen werden geplaatst in december 2018.

Why me? dacht ik, aangezien ik meestal wars ben van dit soort activiteiten.

Maar goed … dat mij ‘beroerd heeft’. Het woord beroerd is al beroerd, veel te emo! Dus vermoedelijk komen er ook wel boeken waar ik wat van geleerd heb, die interessant waren, etc. We zullen zien.

Aflevering 1/10 met een ROMAN

Laat ik vanwege het beroerde ‘emo-gehalte’ dan maar beginnen met één van de boeken die mij daadwerkelijk beroerd hebben. Elk boek heeft in een mensenleven zijn eigen tijd en plaats - de context is, zoals altijd, daarbij van wezenlijk belang en die context was bij mij in de tijd dat ik het boek las prominent ter zake doende aanwezig. Dank, lieve C ❤.

Liefde in tijden van Cholera, van Gabriel García Márquez, is zo’n boek. Hoewel liefde natuurlijk een, laat ik het eufemistisch zeggen, ingewikkeld begrip is, waarbij allerlei fysiologische zaken (feromonen, hormonen) een rol spelen, en de lengte ervan kan variëren van zeer kortstondig tot eeuwigdurend, kunnen we er geen van allen omheen.

Liefde in tijden van Cholera gaat over de ‘onmogelijke ware liefde’, zo’n eeuwigdurende liefde en de eveneens eeuwigdurende poging om die te bereiken. Geef nooit op!

In het boek van Marquez komt het uiteindelijk goed. De werkelijkheid is vaak minder romantisch dan de roman en niet elke ware liefde blijkt uiteindelijk ook de ware te zijn.

Of ik de ware zelf heb gevonden? Meerdere malen. Gelukkig wel. En ze zijn me allen nog steeds zeer dierbaar.

We kunnen Liefde in tijden van cholera zien als een voortdurend blijven streven naar de ‘ware’ liefde tussen man en vrouw. We kunnen het ook breder interpreteren naar een uitgebreider liefdesbegrip; voor het leven, voor de natuur en vul zelf maar in. De essentie is het voortdurend blijven streven naar dat wat van essentieel belang is.

Aflevering 2/10 met een BIJBEL

Meteen maar doorpakken, dan kan het eind dit jaar rond zijn.

Er zijn boeken die ons beroeren zonder dat we ze ooit gelezen hoeven te hebben. Boeken die in meer of mindere mate onze cultuur en ons leven bepalen zonder dat we daar ooit bewust op uit zijn geweest, we ons er misschien zelfs tegen verzetten.

Zo tegen de kerst ligt natuurlijk de Bijbel voor de hand, maar het zou ook om b.v. wetboeken kunnen gaan.

Uit familiebezit heb ik een gesigneerde Bijbel (niet door God helaas, dan zou het interessant worden).

De signaturen stonden, als uitvloeisel van de Dordtse Synode in 1618, garant voor de juiste Statenvertaling.

Aflevering 3/10 met KLASSIEKERS

Er zijn veel mooie klassiekers, van Lucretius De Rerum Natura tot de prachtige Faust van Goethe. Omdat ik mij in deze reeks tot 10 boeken moet beperken en niet alle afleveringen aan de echte klassiekers wil wijden, maak ik een keuze.

Een van de mooiste klassiekers is voor mij Cervantes Don Quichot van La Mancha. Misschien omdat ikzelf soms als een Don Quichot door het leven laveer, maar misschien ook omdat het leven zelf erom vraagt, ja ons afdwingt om als een Don Quichot door het leven te gaan.

Steeds weer botsen de wanen van Don Quichot op de feiten van Sancho — de geest wil wel, maar het lichaam kan niet; de rede heeft fraaie ideeën, maar de natuur laat zich niet foppen: de feiten lijken het altijd te winnen.

Ik zie hier ook een overeenkomst met Heer Bommel en Tom Poes van Toonder. We doen zo ons uiterste best, maar lijken telkens toch weer tegen windmolens te vechten.

Don Quichot is niet in de laatste plaats een goed boek omdat het al in 1605 geschreven is en nog steeds aansluit bij de actualiteit en het bovendien nog steeds heel goed leesbaar is in 2018.

Aflevering 4/10 met PSYCHOLOGIE

Zo tussen mijn 20e en 25e las ik alles wat los en vast zat. Ik woonde op enkele minuten loopafstand van de Slegte in Rotterdam en stapte daar regelmatig even binnen om soms met de meest vreemde boeken weer naar buiten te komen.

Zo kwam ik ook eens met ‘Geopsyche’ naar buiten. Een boek van Prof. Dr. W. Hellpach over de invloeden van weder en klimaat, bodem en landschap op het zieleleven van den mensch. Uitgegeven in 1935, in vertaling door Leopold in 1949.

Bodem en landschap, Duitsland 1935 … dat geeft te denken.

Los daarvan was Hellpach wel de eerste die de term omgevingspsychologie introduceerde.

Omgevingspsychologie bestudeert de uitwisselingen tussen mensen en de fysieke omgeving. Deze uitwisselingen gaan twee kanten op. In onze omgang met de fysieke wereld veranderen wij zelf omgevingen. Tegelijkertijd wordt ons gedrag en onze ervaring gestuurd door de omgeving zelf. Er is daardoor sprake van een wederkerige invloed.

Kortom, ik vond het interessant. En in tijden van Klimawandel nu actueler dan ooit. Wel even het ‘zieleleven van den mensch’ vervangen door een wat hedendaagsere terminologie.

Aflevering 5/10 met POEZIE

Met al het bakken en tekenen zou je het bijna vergeten, maar ik ben ook nog steeds genomineerd door Sytse van Goor om tien dagen een boek (met foto) te plaatsen dat mij het meest beroerd heeft.

Een van de mooiste gedichten die ik ken is ‘A máquina do mundo’ of in vertaling ‘Het wereldmechaniek’.

Ik houd van lopen, hier in de eigen kleine omgeving en tijdens vakanties door de wat eclatantere landschappen in Noorwegen of Schotland. Ook in Brazilië heb ik ooit weleens gelopen. Toch zou ik graag deze stenenrijke straatweg in Minas eens ‘begaan’.

En als ik langzaam liep, een stenenrijke

straatweg langs in Minas; en bij 't sluiten
van de namiddag een hese kerkklok

meeklonk in het knarsen van mijn schoenen,

afgepast en droog; en vogels
in de loden lucht, hun zwarte vormen

langzaamaan versmeltend met de groter

duisternis die van de bergen kwam
en van de illusieloosheid van mijn zijn,
…

en zo gaat het nog 21 strofen door.

Aflevering 6/10 met JEUGDBOEKEN

Want natuurlijk zijn er jeugdboeken die mij beroerd hebben. Alleen is het zo lang geleden dat ik niet meer weet welk boek nou de meeste beroering veroorzaakt heeft.

Ik weet wel dat ik naast de Daantjes en de Piggelmee's de Karl May’s en Nowee’s prachtig vond. Indianen konden nog gewoon indianen zijn, die er met je scalp vandoor gingen zodra ze de kans kregen. Zo had je ook boeken over negertjes, bijna altijd als verkleinwoord. Die negertjes kwamen vooral in zondagschoolboeken voor, want daar was zending en kerstening wel belangrijk. En er waren de los-se let-ter-greep-boek-jes van W.G. van de Hulst en anderen, waarin moeder de huisvrouw gezellig met een kopje thee in de weer was. Er waren de Pim Pandoers en de maritieme boeken, van onder andere K.Norel, over WO II, met moffen en jappen. En iedereen was hetero.

Tjonge-jonge-jonge, wat een mooie tijden waren dat toch. Alles was nog zonder scrupules te benoemen, het was eenvoudig en overzichtelijk.

En alles wat niet mocht of toch erg ingewikkeld was, deden we stiekem.

Maar het jeugdboek dat het meest beroerde … geen idee, dus maar een foto van Drenthe's trots. 

Aflevering 7/10 met FILOSOFIE

Hieruit het meest beroerende te kiezen is misschien nog wel moeilijker dan bij andere categorieën. Schopenhauer of Nietzsche deden mij meer dan b.v. Plato. Misschien omdat ze wat dichter bij ‘mijn tijd’ staan. Maar ja, nog dichterbij staat b.v. Alain de Botton een beetje popiejopie te doen en die vind ik echt niks. Cultuurfilosoof Ton Lemaire dan? Zeker een kanshebber met zijn Over de waarde van kulturen uit 1976. Ook Sloterdijk met zijn Kritiek van de cynische rede zou tot de kanshebbers behoren.

Nu ik erover nadenk zijn de genoemde titels, maar er zijn er nog veel meer, de titels die hun waarde behouden hebben, die de tand des tijds hebben doorstaan. Anders dan b.v. Sartre die ik destijds ook goed vond maar die ten onder is gegaan, misschien wel goed moest vinden als kritisch existentialist. Ik ben immers ook maar kind van ‘mijn tijd’, waarmee ik bijna automatisch bij het Zijn en de Tijd terecht gekomen ben.

Dus dan Heidegger maar, met Sein und Zeit (1927). Zijn gedachten over mens-zijn als Dasein, als in-de-wereld-zijn, als medemens-zijn, als zijn-naar-de-dood (Sein-zum Tode), opvattingen over het niets, over eigenlijk en oneigenlijk leven, over angst en dood, over geworpenheid en zorg zijn tot op vandaag basisbegrippen in de wijsbegeerte.

Ja welbeschouwd draait alles om ons Zijn in de Tijd. Dus daarom …

Dit keer geen foto van het boek, maar van de samenhang van de hoofdbegrippen in Zijn en Tijd.

Aflevering 8/10 met POLITIEK

Misschien zo tussen kerst en oud en nieuw een mooi moment om ons te bezinnen op hoe het (theoretisch) ook anders kan.

Anarchisme in Drenthe. Jaja. De oude anarchisten zouden zich keren in hun graf als ze wisten dat in Assen de ChristenUnie de grootste partij geworden was, of er acties gevoerd zouden worden tot behoud van de kazerne.

Maar ja, er moet ook iets overblijven om tegen te vechten, moet je maar denken. In elk geval zijn er ook op politiek gebied interessante boeken te vinden, van gedegen memoires tot zielige populissimusboekjes vlak voor de verkiezingen.

Vanwege Drenthe (dank Joep) dit keer Harmen van Houtens Anarchisme in Drenthe.

Overgenomen van de achterflap: “Hoewel historici erin geslaagd zijn de objectieve werk- en leefomstandigheden van arbeidersgezinnen van het begin van deze eeuw te reconstrueren‚ weten wij in het algemeen te weinig van de wijze waarop deze ervaren en beleefd werden. De oorzaak daarvan is dat de memoires-literatuur van rond 1900 geboren arbeiders schaars is. Daarom zijn de herinneringen van de Drentse veenarbeider Harmen van Houten (geboren in 1900) van grote culturele en historische waarde.

In de eerste plaats wordt in deze memoires een indringend beeld gegeven van het dagelijkse leven van de veenarbeiders in de historisch interessante periode van de Drentse vervening van vóór de Eerste Wereldoorlog tot in de jaren twintig, met als dramatisch hoogtepunt de omvangrijke wanhoopsstaking van 1921. Ten tweede gaat het hier om een persoonlijke weergave van de anarchistische cultuur die Friese migranten in deze uithoek van Drenthe opbouwden. Liederen, toneel, feesten, lectuur, bibliotheek‚ omgangsvormen en sterrenkijken vormen de elementen van de cultuur van deze veenarbeiders, die vooral door de geheelonthouding en door de geboortenbeperking zich ook materieel boven hun omgeving wisten te verheffen. Verder leren we uit deze memoires ook hoe de veenarbeiders in de barre jaren twintig uit Drenthe wegtrokken om elders werk te zoeken. Ook wat dat betreft zijn de ervaringen van Van Houten als mijnwerker in Limburg en als dijkwerker bij de Zuiderzeewerken op Wieringen exemplarisch.”

Aflevering 9/10 met KOOKBOEKEN

Het mag duidelijk zijn dat ik me niet beperk tot literatuur. Dus ook de kookboeken hebben mij beroerd. Tegenwoordig gebruik ik ze vrijwel nooit meer. Jarenlange kookervaring maakt recepten grotendeels overbodig. En heb ik toch al iets nodig, dan is er internet - het panacee voor al uw problemen!

Na alle kerstvreterij met het eeuwige teveel een mooi moment voor een kookboek ter bezinning. Zoals met alles in het leven: er is meer! Dat ‘meer’ hoeven we niet altijd te willen hebben of op te souperen. Je kunt het ‘meer’ ook gewoon laten zijn, het bewonderen zonder het te willen bezitten.

Matigheid, evenwicht, Yin en Yang.

Ilse Clausnitzers ‘Wegwijs in de makrobiotiek’ stamt nog uit de eerste ‘gezamenlijk boedel’ en werd aangeschaft in 1970 toen ik met mijn toenmalige vriendin een streng vegetarisch en grotendeels macrobiotisch leven leidde. Daarnaast deden we veel wat god verboden had.

Deze wegwijzer is niet alleen een kookboek, maar zoals het woord wegwijzer al zegt een ‘wegwijzer’ voor het levenspad, voor matigheid, gezondheid, aandacht en evenwicht.

Hoewel ik nog steeds gezond eet, heb ik het heilige pad wel verlaten. Toch, voor alle stressers een outgeburnden is dit boekje een aanrader! Bewust bezig zijn met gezonde slow-cooking, u knapt ervan op!

Aflevering 10/10 met nogmaals POEZIE

Er is zo ongelooflijk veel mooie poëzie. Daarom nu getwijfeld tussen de wat mij betreft magistrale Cantos van Ezra Pound en de collected poems van T.S. Eliot met o.a. het prachtige Waste Land en The Hollow Men.

Tja, uiteindelijk is het toch White Buildings van Hart Crane geworden. Een bundel die ooit in mijn bezit was, met een gedicht dat mij echt beroerde. Degenen die mijn gedichten een beetje kennen zullen begrijpen waarom:

NORTH LABRADOR

A land of leaning ice

Hugged by plaster-grey arches of sky,
Flings itself silently
Into eternity.

"Has no one come here to win you,

Or left you with the faintest blush
Upon your glittering breasts?
Have you no memories, O Darkly Bright?"

Cold-hushed, there is only the shifting moments

That journey toward no Spring -
No birth, no death, no time nor sun
In answer.

Dit was 10 van 10, de laatste dus. Eigenwijs als ik ben nomineer ik geen opvolger. Niemand. Maar nodig eenieder die een 'beroerend' boek heeft gelezen uit om daarvan op Facebook kond te doen. Laten wij Facebook verheffen, zou ik zeggen!